Generatieve AI: mijn reis van hype naar persoonlijke doorbraak
Technologie als onverwachte bondgenoot
Tijdens mijn hbo opleiding liep ik vaak vast in het helder en correct formuleren van mijn vaktaal op papier. De kennis had ik wel, maar het duidelijk en foutloos opschrijven bleef een uitdaging. Gelukkig lukte het met de steun en het begrip met omgeving om opdrachten samen goed op papier te krijgen. Zelfstandig schrijven op een hoger niveau kostte mij echter veel energie en tijd. Bij mijn eerste schriftelijke reflectie opdracht haalde ik onvoldoende cijfer, niet vanwege de inhoud, maar door de manier waarop ik mijn taal schriftelijk overdracht.
Pas toen ik mijn situatie uitlegde en vertelde over mijn taalontwikkelingsstoornis (TOS), kregen mijn docenten meer inzicht in mijn uitdagingen. Ze benadrukten dat het niet ging om mijn ideeën of kennis, maar om de manier waarop ik die op hoog niveau B2 Nederlands moest overbrengen. Ze vertelden me ook dat het helemaal niet erg is om hulp in te schakelen, of dat nu via een medestudent is of via een ondersteunende tool, zolang het eindresultaat maar mijn eigen werk is en goed geformuleerd.
Vanaf dat moment besloot ik mijn aanpak te veranderen. Ik begon stap voor stap mijn taalvaardigheid te verbeteren met allerlei ondersteunende hulpmiddelen. Eind 2022, tijdens mijn afstudeerjaar, kwam de echte doorbraak: de opkomst van generatieve AI, zoals ChatGPT. Ineens kon ik mijn verslagen sneller en sterker verbeteren. Waar ik eerder dagenlang bezig was met herschrijven en corrigeren, kon ik mijn teksten nu binnen één dag naar een hoger niveau tillen. Generatieve AI werd geen vervanging van mijn vaardigheden, maar een onmisbaar hulpmiddel om mijn ideeën helder en krachtig over te brengen.
Wat is generatieve AI?
Generatieve AI is een vorm van kunstmatige intelligentie die nieuwe inhoud kan creëren op basis van een opdracht of vraag (een prompt). Dit kan variëren van teksten en afbeeldingen tot muziek en programmeercode. De technologie leert patronen herkennen uit enorme hoeveelheden bestaande data en bouwt daarop voort om iets nieuws te genereren.
De resultaten kunnen verrassend creatief lijken, maar het is belangrijk om te beseffen dat AI niet echt begrijpt wat het maakt. Het werkt op basis van statistiek, zonder bewustzijn of diepgaand inzicht.
Een voorbeeld: vraag een AI om een gedicht te schrijven in de stijl van Annie M.G. Schmidt, en het zal proberen die toon en ritmiek te benaderen door eerder geanalyseerde teksten. Dat maakt generatieve AI tegelijkertijd indrukwekkend en beperkt: het blinkt uit in het nabootsen van bestaande patronen, maar mist het vermogen tot de oorspronkelijke, intuïtieve creativiteit die mensen uniek maakt.
Welke generatieve AI-tools zijn er?
Vandaag de dag zijn er talloze generatieve AI-tools beschikbaar, elk met hun eigen unieke mogelijkheden. De bekendste is waarschijnlijk ChatGPT: een krachtig taalmodel dat teksten kan schrijven, vragen beantwoordt, samenvattingen maakt en complexe informatie begrijpelijker. Het is getraind om de menselijke taal te begrijpen en daar vloeiend op te reageren.
Voor beeldgeneratie is er DALL·E, dat op basis van tekst beschrijvingen realistische of fantasierijke afbeeldingen creëert. Een andere populaire tool is Midjourney, vooral bekend om zijn artistieke stijl. Deze is geschikt voor het ontwerpen van visuele concepten, pictogrammen, situatieschetsen en andere creatieve projecten.
Ook grote techbedrijven spelen in op deze ontwikkeling. Zo biedt Google Gemini AI- functionaliteit binnen onder andere Google Docs en Gmail, terwijl Microsoft Copilot AI integreert in programma’s als Word, Excel en Teams.
Generatieve AI-tools blijven zich razendsnel ontwikkelen. Nieuwe toepassingen, zoals AI die video’s genereert (bijvoorbeeld met RunwayML of Synthesia) of automatisch interactieve content creëert, verschijnen vrijwel wekelijks. De innovatie gaat zelfs sneller dan wetgeving kan bijhouden, wat vraagt om bewust en verantwoord gebruik.
De risico’s van generatieve AI
Generatieve AI biedt kansen, maar kent ook risico’s die we in het onderwijs serieus moeten nemen. Een belangrijk aandachtspunt is bias: AI-systemen leren van bestaande data, en als die data vooroordelen bevatten, kunnen die zich in de output herhalen. Zo bleek bijvoorbeeld dat beeldgeneratoren soms stereotypen versterkten rond gender en huidskleur. Kritisch blijven kijken naar wat AI produceert is essentieel, zeker wanneer we het inzetten voor leerdoeleinden
Daarnaast speelt privacy een grote rol. Veel AI-tools verwerken data op externe servers. Gevoelige informatie, zoals leerlinggegevens mag niet gedeeld worden. Het is daarom cruciaal om geen vertrouwelijke gegevens via vrij toegankelijke AI-systemen te verwerken en altijd te werken volgens de AVG-richtlijnen en de AI Act.
Ook bestaat het gevaar van afhankelijkheid. Wanneer leerlingen (of docenten) te veel vertrouwen op AI voor antwoorden of teksten, kunnen basisvaardigheden zoals kritisch denken en creatief schrijven verzwakken. Generatieve AI moet een hulpmiddel zijn, geen vervanging van eigen denkkracht.
Tot slot kent AI het risico op hallucinaties: foutieve, maar overtuigend klinkende antwoorden. AI verzint soms informatie als het juiste antwoord niet weet. Dit maakt het noodzakelijk om AI-gegenereerde content altijd te controleren en leerlingen te leren kritisch te blijven denken.
“AI kan ons veel geven, maar alleen ons eigen kritische denken zorgt ervoor dat we het juiste eruit halen.
De mogelijkheden van generatieve AI
Naast de risico’s biedt generatieve AI prachtige kansen om het onderwijs te verrijken. Een van de krachtigste toepassingen is gepersonaliseerd leren. Met behulp van AI kunnen leerlingen extra uitleg krijgen op hun eigen niveau, teksten laten vereenvoudigen of laten vertalen, en gepersonaliseerde oefenopdrachten maken. Ook ambulant begeleiders kunnen AI inzetten om opdrachten beter af te stemmen op het taalniveau van de leerling en om opdrachten te vertalen naar een begrijpelijke versie. Dit maakt het onderwijs toegankelijker voor leerling met een meertalige achtergrond, dyslexie of een taalontwikkelingsstoornis (TOS).
Daarnaast stimuleert AI creativiteit. Leerlingen kunnen verhalen laten illustreren door beeldgeneratoren, nieuwe projectideeën ontwikkelen en teksten opstellen. Zelfs wanneer zij hierin normaal gesproken worden belemmerd door dyslexie, TOS of een achterstand in een vreemde taal.
Voor docenten biedt AI bovendien aanzienlijke tijdwinst. Administratieve taken, zoals het opstellen van toetsen, brieven of ouders mails, kunnen sneller worden afgehandeld, waardoor er meer tijd overblijft voor individuele begeleiding of interactie in de klas. Dit draagt niet alleen bij aan werkdrukverlaging, maar verhoogt ook de kwaliteit van het onderwijs.
Ten slotte verandert AI subtiel de rol van de docent. Minder nadruk op administratieve werkzaamheden betekent meer ruimte om leerlingen te begeleiden bij kritisch denken en het ontwikkelen van digitale vaardigheden en AI-geletterdheid. AI is daarmee niet alleen een hulpmiddel om efficiënter te werken, maar ook een springplank naar meer innovatie in het onderwijs.
De kracht van mens en machine
Generatieve AI is veel meer dan een hype. Het is een technologie die, mits zorgvuldig ingezet en een krachtige tool kan zijn voor zowel leerlingen als onderwijsprofessionals. Mijn persoonlijke reis van worstelen met taal tot sterker en hoog niveau schrijven laat zien dat AI kansen opent die voorheen onbereikbaar leken.
Tegelijk vraagt AI om wijsheid, ethiek en kritische reflectie. Niet alles wat snel en makkelijk is, is automatisch goed. Door AI bewust in te zetten met oog voor de kracht van menselijke creativiteit en kritisch denken, kunnen we het onderwijs niet alleen vernieuwen, maar vooral ook verdiepen.
De toekomst ligt niet bij mens of machine. De toekomst ligt bij de samenwerking tussen beiden. De echte vraag is: hoe benutten we deze kans vandaag met een kritische blik en oog voor wat echt waarde toevoegt?
Nieuwsgierig naar meer?
Volg me op LinkedIn! Binnenkort deel ik daar nieuwe blogs over effectief prompt schrijven en nog vel meer.